Hakkında
Kurtuluş Savaşı Müzesi (Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi Binası) 1915 yılında,
İttihat ve Terakki Fırkasınca kulüp binası olarak kullanılmak üzere, Enver Paşa’nın
emriyle Evkaf (Vakıflar İdaresi) mimarı Salim Bey tarafından projelendirilmiş ve projeyi
yürütme görevi, dönemin İttihat ve Terakki Fırkası Ankara temsilcisi Mahmut Şevket
(Esendal) Bey’e; proje yapım işi ise Kolorduda görevli olan askerî mimar Hasip Bey’e
verilmiştir. Hasip Bey, binanın kâgir kısmını başarı ile bitirmiştir ancak çatı ve diğer
bölümler, sürmekte olan savaş ve yaşanan malzeme sıkıntısı nedeniyle yarım kalmış;
Mimar Hasip Bey de Kurtuluş Savaşı sırasında şehit düşmüştür.
Birinci Dünya Savaşı sonrasında Ankara, kısa bir süre için İngiliz ve Fransız
askerleri tarafından işgal edildiğinde küçük bir Fransız müfrezesi, henüz çatısının bir
bölümü örtülmemiş olan bu binaya yerleşmiş, ancak 27 Aralık 1919’da Mustafa Kemal
Paşa’nın Ankara’ya gelmesi üzerine binayı boşaltarak kenti terk etmiştir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 23 Nisan 1920 tarihinde açılmasına karar
verildiğinde, Ankara’da Meclisin toplanabilmesi için gerekli büyüklük ve donanıma
sahip bir binanın bulunmadığı görülmüştür. Bu şartlar altında, inşası yarım kalan İttihat
ve Terakki Fırkası Kulüp Binası’nın Meclis Binası olarak kullanılmasına karar verilmiş
ve binanın onarılması ve tamamlanması görevi de (sonradan 1. Dönem Bursa Mebusu
olan) Necati Bey’e verilmiştir.
Ankara taşı olarak bilinen pembe-mor renkli yerel andezit taşıyla inşa edilen ve
“Birinci Millî Mimarlık Dönemi Üslubu”nun Ankara’daki ilk örneklerinden olan bina,
Ankaralılar’ın evlerinden ve Ulucanlar’daki Numune Mektebinden (şimdiki Cumhuriyet
İlköğretim Okulu) getirilen kiremitlerle, halkın özverileri ile tamamlanmıştır. 23
Nisan 1920 ile 15 Ekim 1924 tarihleri arasında Türkiye Büyük Millet Meclisi olarak
kullanılan bina, daha sonra Cumhuriyet Halk Fırkası Genel Merkezi olarak kullanılmış
ve aynı dönemde kısa bir süreliğine Hukuk Mektebine de ev sahipliği yapmıştır. 1952
yılında Maarif Vekâletine (Millî Eğitim Bakanlığı) devredilmiş, 1957 yılında Bakanlık
Komisyonunca alınan kararla müzeye dönüştürülmek üzere çalışmalara başlanmış ve 23
Nisan 1961 tarihinde “Büyük Millet Meclisi Müzesi” adıyla halkın ziyaretine açılmıştır.
“Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılını Kutlama Programı” çerçevesinde, Kültür
Bakanlığı tarafından yapılan yenileme çalışmaları sonucu 23 Nisan 1981 tarihinde
“Kurtuluş Savaşı Müzesi” adıyla ziyaretlere açılan müze, son olarak 05 Mayıs 2009
tarihinde, TBMM Başkanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında yapılan protokol
çerçevesinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne devredilmiştir.
Meclis’in Açılışı
23 Nisan 1920’de Ulus’taki binanın etrafında binlerce kişi Meclisin açılışını heyecanla beklemiştir. Hacı Bayram-ı Veli Camii’nde kılınan cuma namazını takiben coşkulu bir törenle açılan Meclis, 115 temsilci ile ilk toplantısını yapmıştır. En yaşlı üye sıfatıyla geçici başkanlık görevini üstlenen Sinop Mebusu Şerif Bey’in açış konuşmasının ardından, Ankara Milletvekili Mustafa Kemâl Paşa söz alarak Meclisin hangi azalardan teşekkül edeceğine dair aşağıdaki açıklamayı yapmıştır:“Yüce Meclisiniz bildiğiniz gibi olağanüstü yetkilere sahip olarak yeniden seçilmiş saygıdeğer milletvekilleriyle, taarruz ve işgâle uğramış saltanat merkezinden canlarını kurtararak buraya gelen saygıdeğer milletvekillerinden oluşmuştur. Kaçıp gelebilecek milletvekilleriyle birlikte bir Yüce Meclisin meydana getirilmesi ancak yeni uygulanan seçim tarzıyla söz konusu olmuştur. Bu anda Meclisiniz yasal olarak toplanmış bulunmaktadır.”
Meclisin 24 Nisan 1920 günü yapılan ikinci toplantısında Mustafa Kemâl Paşa oy birliğiyle Meclis Başkanlığına seçilmiştir.
Mustafa Kemâl Paşa bu toplantıda uzun ve anlamlı bir konuşma yapmış; “Artık Yüce Meclisin üzerinde bir güç yoktur.” diyerek Meclisin önemini vurgulamıştır.
Kurtuluş Savaşı, Gazi Mustafa Kemâl Paşa’nın başarılı yönetimi ve Birinci Büyük Millet Meclisi’nde alınan hayati kararlar sonucunda zaferle sonuçlanmıştır. Ayrıca; 20 Ocak 1921’de Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Anayasası olan Teşkilâtı Esasiye Kanunu, 12 Mart 1921’de İstiklâl Marşımız ve 1 Kasım 1922’de Saltanatın Kaldırılması bu Mecliste kabul edilmiştir. Öte yandan 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması, 13 Ekim 1923’te Ankara’nın Başkent Oluşu ve 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanı kararları da bu Meclis çatısı altında alınmış; ayrıca Gazi Mustafa Kemâl Paşa, yine bu Mecliste Cumhurbaşkanı seçilmiştir.
Binanın Bölümleri
Koridor
42 metre uzunluğundaki koridorun sol duvarında Refik Epikman’ın “Atatürk Mecliste Konuşuyor” adlıyağlı boya tablosu, “İkinci İçtima” isimli fotoğraf üzerine bir kara kalem çalışması ile “Atatürk’ün Seğmenler Tarafından Karşılanışı” (Saip Tuna), “O Gün” (Refik Epikman), “Çanakkale Savaşı” (Ruhi Arel) ve “Veda” (Hikmet Onat) adlı yağlı boya tablolar teşhir edilmektedir.Sağ duvarda “Atatürk’ün Portresi” (N. Burun imzalı), “Türk Süvarilerinin Akını” (Cevdet Bilgişin) adlı yağlı boya tablolar; “İlk İçtima” isimli fotoğraf üzerine bir kara kalem çalışma, Ça-nakkale Abidesi ö-nünde Atatürk’ü gösteren bir fotoğraf ile “Çanakkale Savaşı” (Mehmet Sami Yetik) ve savaş konulu “Triptik” (Ruhi Arel) yağlı boya tablolar teşhir edilmektedir.
Riyaset (Başkanlık Divanı)
Odası Girişte, koridorun solundaki ilk odadır. Bakanlar Kurulu (İcra Vekilleri Heyeti) odası olarak kullanıldığı gibi, Riyaset (Başkanlık) Divanı odası olarak da kullanılmıştır. Ayrıca Gazi Mustafa Kemâl Paşa’nın zaman zaman bu odada çalıştığı bilinmektedir. Sol taraftaki panoda ilk Riyaset Divanı üyeleri, sağ taraftaki panoda ise Muvakkat (Geçici) İcra Encümenlerinin fotoğrafları bulunmakta ve Bakanlar Kurulu tarafından kullanılan hokka takımları teşhir edilmektedir.Şeriye Encümeni (ANAYASAKOMİSYONU Odası)
Koridorun solundaki ikinci odadır ve burada yasa tekliflerinin Anayasa’ya uygunluğu görüşülmüştür. Odada ahşap bir dosya dolabı, Teşkilâtı Esasiye Kanunu’nun müsveddeleri ve İstiklâl Madalyaları teşhir edilmektedir.Kulis (Toplantı Salonu Uzantısı - Dinlenme Salonu)
Koridorun solundaki üçüncü odadır ve Meclis Kulisi olarak kullanılmıştır. Odanın ortasında Lozan Antlaşması’nın imzalandığı masa, sağında Türk Bayrağı, solunda da Isparta Mebusu Hafız İbrahim Efendi’nin Meclise hediye ettiği Isparta Halısı teşhir edilmektedir.Halının üst kıs-mında güneş içinde Osmanlı Türkçesi ile “Türkiye”, aşağısında “Büyük Millet Meclisi Hükûmeti Müncelisi 23 Nisan 1336” ve en aşağıda açık bir kitap üzerinde de “Bu yurdun ufkuna çökmüş siyah bulut yığını uzunca bir geceden sonra hep tebah (yok) oldu. Uyan uyan ebedi günlerin var ey Millet. Ağaran yere bak, müjdeler sabah oldu.” yazılıdır. Burada ayrıca Misak-ı Millî sınırları gösterilmektedir.
Encümen (Komisyonlar) Odası
Soldaki dördüncü oda olup Mecliste çeşitli konuların komis-yonlar tarafından incelendiği odadır. Odanın sol tarafında su soğutmalı ve şeritli makineli tüfekler ile sağ tarafında beş hat kapasiteli manuel telefon santrali, Alexander Von Kryha tarafından 1920’li yıllarda geliştirildiği düşünülen bir şifre makinesi, manyetolu telefon (sahra telefonu), mors alıcı ve verici ile mors yazıcı teşhir edilmektedir.Kâtipler Odası
Koridorun sonunda yer alan bu oda; tutanak ve kanunlar kalemleri, evrak ve yazı işleri kalemi, müdür, muavin, kâtip ve memurların bir arada bulunduğu “Kalem” olarak adlandırılan odadır. Günümüzde burada bulunan vitrinlerde, milletvekilleri ve TBMM memurlarına ait mavzer, istiklâl madalyası, maaş vesikası, tespih, şemsiye, kimlik belgesi gibi kişisel eşyalar teşhir edilmektedir. Ayrı bir vitrinde de Atatürk’ün bastonu, mavzeri ve çeşitli dönemlerde kullandığı mühürler teşhir edilmektedir.İdare Odası
Koridorun sağındaki son oda olup, Meclis idare odası olarak kullanılmıştır.Başkâtip Odası
Koridorun sağında dördüncü oda olarak yer alan ve TBMM’nin Birinci Dönemi’nde Başkâtip odası olarak kullanılan bu oda, günümüzde sunum odası olarak kullanılmaktadır.Genel Kurul Salonu (Meclis Toplantı Salonu)
Koridorun sağında üçüncü oda olarak yer alan ve dikdörtgen formunda olan bu bölüm binanın en büyük salonudur ve Genel Kurul Salonu olarak kullanılmıştır. İlk hâli korunarak teşhir edilen salonun ortasında Başkanlık ve Divan Üyeleri kürsüsü, kürsünün arkasında Hulusi isimli hattatın Osmanlı Türkçesiyle yazdığı “Hâkimiyet Milletindir” yazısı ve kürsünün hemen önünde de Zabıt Kâtipleri kürsüsü yer almaktadır. Bu kürsünün karşısındaki sıralar Bakanlar Kurulu, yanlardakiler ise millet-vekili sıraları olarak kullanılmış; sağdaki balkon kordiplomatik (elçi ve elçilik görevlileri topluluğu), soldaki balkon dinleyiciler, balkon altları ise yerli ve yabancı basın temsilcilerine ayrılmıştır.Salonda bulunan kürsü, Ankaralı bir marangoz tarafından yapılarak Meclise hediye edilmiştir. Sıralar Muallim Mektebi (Ankara Öğretmen Okulu) ile şimdiki Atatürk Lisesinin ilk binası olan Mektebi Sultanisinden (Taşhan Mektebi); sonradan elektrikli hâle getirilen iki petrol lambası ile sac sobalar civar kahvehanelerden, büro malzemeleri ise resmî dairelerden getirilerek millet egemenliğine dayanan İlk Meclis Binası’nın temelleri milletimiz ile birlikte burada atılmıştır. Salonda kürsü, soba ve sıraların yanı sıra hokka takımları, çan ve Atatürk büstü teşhir edilmektedir.
Reis (Meclis Başkanı) Odası
Koridorun sağındaki ikinci odadır. Mustafa Kemâl Atatürk’ün çalışma odası ve aynı zamanda yaver odası olarak kullanılmıştır. Sade görünümlüdür ve ilk hâli bozulmadan teşhir edilmektedir. Odada masa, hokka takımı, zil, telefon, sehpa gibi eserlerle birlikte karşılıklı duran iki halı pano teşhir edilmektedir. Sol duvarda bulunan halı pano üzerinde iki hilâl arasında Osmanlı Türkçesi ile “Gazi” , altında “Mustafa Kemâl Paşa’ya” ve en altta da “Müslümanlar haşre dek (kıyamet) tazim (hürmet) etsin adına çün (çünkü) fedai-i can etti milletin imdadına, Cemal 1338 Isparta” yazılıdır. Sağ duvarda bulunan halı pano üzerinde ise sırasıyla yıldız altında “Allah”, yeşil renk hilâl içinde “Ankara”, altında “4 Şaban 1338”, onun altında “23 Nisan 1336”, büyük yeşil renk hilâl içinde “Türkiye Büyük Millet Meclisi” ve panonun sol alt köşesinde de “Isparta” yazılıdır.Mescid
Müze girişinin sağındaki ilk odadır. Sade bir görünümü olan bu odada, Hereke halı üzerinde seccadeler ve rahleler sergilenmektedir. Rahlelerin ikisi Şam işi tekniğinde sedef kakmalı, diğer ikisi ise oldukça sadedir. Odanın bir duvarında Kur’an-ı Kerim, diğer duvarda da çerçeveli bir sancak asılı durmaktadır. Kırmızı (sıklamen) rengi atlas üzerine simle Fetih Suresi 1. ve Saf Suresi, 13. Ayetleri ile Sene 1338 yazmaktadır.Müze alt katında personel odaları, yemekhane, eser deposu ve eğitim salonu bulunmakta olup bu bölümler ziyarete kapalıdır.
Mekanlar
Katipler Odası
Katipler Odası
Genel Kurul Salonu
Genel Kurul Salonu
Reis Odası
Reis Odası
Encümen Odası ( İletişim ve Silah Gücü )
Encümen Odası ( İletişim ve Silah Gücü )
Eserler
Mektup Açacağı
Mustafa Kemal Atatürk e ait mektup açacağı. Gümüş kaplama, çelik ve deriden oluşan mektup açacağı iki parçadan oluşmaktadır.
Süngülü Baston
Mustafa Kemal Atatürk e ait içi süngülü baston.
Baston
Mustafa Kemal Atatürk e ait baston. Bastonun sap kısmında bir levha üzerinde Osmanlıca yazı yer almaktadır. Üzerinde Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine yazmaktadır.
Mavzer
Mustafa Kemal Paşa ya 1922 yılında Zafer Hatırası olarak Meclis tarafından verilen silahtır.
Mühür 4/1
Erzurum Kongresinde kullanılan mühürdür.
Mühür 4/2
Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal yazılıdır.
Mühür 4/3
Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları Başkumandanlığı mührüdür.
No 1 Hokka Takımı
Viyana yapımı olan hokka takımı Art Nouveau üslubundadır. Arkalık kısmı üzerinde Osmanlı Türkçesi ile "Türkiye Büyük Millet Meclisi" yazısı yer almaktadır. Yazının üzerinde birbirine bakan iki hilal arasında yıldız motifi bulunmaktadır.
No 2 Hokka Takımı
Malzemesi gümüş olan hokka takımı üzerinde Osmanlı Türkçesi ile "Türk'ün Tarih Halas ve İstiklalini yazan Misak-i Milli kahramanı TBMM Reisi Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine. Batumlu Ali Haydar 15 Temmuz 1337" yazmaktadır. Hokkanın arkasında ortada çatı şeklinde yükselen, işlemeli ve ikişer askısı bulunan bir takvim yer almaktadır.
No 3 Mors Alıcı
Avusturya yapımı mors alıcı. Ahşap bir kaide üzerinde makara şeklinde yuvarlak metal bir parça, parçanın altında ise bir kol bulunmaktadır. Yandaki metal parçalar iki makaraya bağlıdır. Bu araç, karşı merkez tarafından gönderilen mors alfabesine göre şifrelendirilen mesajların yazılı olarak alınmasını sağlayan mekanizmadır. Mürekkep kısmı ile makara arasından gelen ince uzun kâğıt parçasına mors alfabesinin bir dökümünü vermektedir. Dönemi bilinmemekle birlikte tek hatlı mors cihazlarından daha sonraki dönemlerde üretildiği kuvvetle muhtemeldir.
Süleymaniye Camii
Süleymaniye Camii 1551-1557 arasında İstanbul'da Mimar Sinan tarafından inşa edilmiştir.
İletişim
(0312)3107140
Öğrenci, 65 yaş ve üstü T.C. vatandaşları ücretsiz; Tam 1 TL
Pazartesi haricinde her gün 09.00 - 17.15 arası
