Cumhuriyet Müzesi, II. Türkiye Büyük Millet Meclisinde binasında yer almaktadır. II. Türkiye Büyük Millet Meclisi binası 1923 yılında Mimar Vedat Tek tarafından Cumhuriyet Halk Mahfeli olarak tasarlanmış ve inşa edilmiştir. Ancak, I.Türkiye Büyük Millet Meclisi binası yeterli gelmeyince Atatürk’ün talimatıyla bu binanın işlevi değiştirilerek Meclis binası olarak düzenlenmiş ve 18 Ekim 1924’te hizmete açılmıştır.Bina, bodrum üzerine iki kat olarak kesme taştan inşa edilmiştir. Pencerelerde görülen kemerler, cephelerdeki çini panolar, geniş saçaklar, Osmanlı ve Selçuklu motiflerinin kullanıldığı kalem işi süslemeli ahşap tavanlar “Cumhuriyet Dönemi” mimarisini yansıtmaktadır. II. Türkiye Büyük Millet Meclisi 1924- 1960 yıllarında Atatürk ilke ve devrimlerinin gerçekleştirildiği, Cumhuriyetimizin gelişmesi için çok önemli kararların alındığı, çağdaş yasların çıkarıldığı, uluslar arası alanda Türkiye’nin etkinliğini ve saygınlığını artıran antlaşmaların yapıldığı, çok partili sisteme geçişin sağlandığı önemli bir yapıdır. Türk siyasi tarihinde önemli bir yeri olan II. Türkiye Büyük Millet Meclisi binası işlevini 27 Mayıs 1960 tarihine kadar 36 yıllık bir dönem boyunca sürdürmüştür. 1961 yılında Meclisin yeni yapılan modern binasına taşınması üzerine bina, Merkezi Antlaşma Teşkilatı (CENTO)’na tahsis edilmiştir.1961- 1979 yıllarında görev yapan CENTO’nun lağvedilmesi ile aynı yıl Kültür Bakanlığı’na devredilmiştir. Binanın ön kısmının Cumhuriyet Müzesi olarak düzenlenmesi, arka kısmının ise Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün hizmet binası olarak kullanılması kararlaştırılmıştır.Müze kısmı, onarım- restorasyon ve teşhir tanzimden sonra düzenlenerek 1981 yılında Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Müzesi Müdürlüğü bünyesinde “Cumhuriyet Müzesi” olarak ziyarete açılmıştır. Bu düzenleme ile 1985 yılına kadar hizmet vermiştir. Aynı yıl ziyarete kapatılarak yeni teşhir düzenlemeleri ile 1992 yılında yeniden ziyarete açılmıştır. 2001 yılında bakım, onarım ve restorasyon çalışmaları nedeniyle ziyarete kapatılmış olan müze binası uzun yıllar kapalı kaldıktan sonra dönemin Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın talimatları doğrultusunda onarım- restorasyon ve teşhir- tanzim çalışmaları bir yıl içerisinde tamamlanarak, 29 Ekim 2008 tarihinde çağdaş bir teşhir anlayışıyla Devlet protokolüyle ziyarete açılmıştır. Müze teşhirinde ilk üç Cumhurbaşkanımızın dönemlerini yansıtan olaylar, kendi sözleri, fotoğrafları ve bazı özel eşyaları ile o dönemde Meclis’te alınan kanunlar ve kararlar sergilenmektedir. Sergilemede binanın mimari yapısı da ön planda tutulmuştur. Müzedeki teşhir kronolojisi aşağıda anlatıldığı gibi düzenlenmiştir: II. TBMM ODASI: Müze girişinin solundaki ilk odadır. Bu odada, panolarda binanın tarihçesi fotoğraf destekli olarak anlatılmaktadır. Vitrinlerde Meclis’te kullanılan kağıt makası, hokka takımı, kalemtıraş gibi kırtasiye eşyaları, Meclis görüşme tutanakları ve milletvekili yoklama defterlerinden birer örnek ile binanın maketi sergilenmektedir. ATATÜRK İLKE VE DEVRİMLERİ ODASI: Müze girişinin solundaki ikinci odadır. Bu odada, panolarda Cumhuriyetçilik, Milliyetçilik, Halkçılık, Devletçilik, Laiklik, ve İnkılapçılık olarak adlandırılan “Atatürk İlkeleri” ile “Saltanatın Kaldırılması”, “Ankara’nın Başkent Olması”, “Cumhuriyetin İlanı” gibi siyasal alanda yapılan devrimler anlatılmaktadır. Vitrinlerde, Büyük Nutuk’un Osmanlıca ve Türkçe baskıları, 10 uncu Yıl Nutku’nda kullanılan mikrofon ile 10 uncu Yıl Nutku’nun kayıtlı olduğu taş plak sergilenmektedir.ATATÜRK DEVRİMLERİ ODASI: Müze girişinin solundaki üçüncü odadır. Bu odada, “Türk Medeni Kanunu”, “Türk Kadınlarına Seçme ve Seçilme Hakkı Verilmesi”, gibi hukuk alanındaki devrimler; “Tevhidi Tedrisat Kanunu”, Yeni Türk Alfabesinin Kabul Edilmesi”, “Türk Dil Kurum ve Türk Tarih Kurumu’nun Kurulması” gibi eğitim ve kültür alanındaki devrimler; “Şapka Kanunu”, “Soyadı Kanunu”, Uluslar arası Saat, Takvim, Rakamlar ve Ölçüler ile Hafta Tatilinin Kabul edilmesi”, “Tekke ve Zaviyelerin Kapatılması” gibi toplumsal alandaki devrimler ile “ Sümerbank Nazilli Bez Fabrikası”, “Alpullu Şeker Fabrikası” gibi ekonomi ve sanayi alanındaki devrimler vitrinlerde sergilenen çeşitli objelerle anlatılmaktadır. GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ODASI: Müze girişinin sağındaki ilk odadır. Bu odada, panolarda Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK’ün hayatı kronolojik ve fotoğraf destekli anlatılmakta, yabancı basında ATATÜRK hakkında yazılan yazılar yer almaktadır. Vitrinlerde, dönemin en şık giyinen liderlerinden biri olan ATATÜRK’e ait kıyafetler, kol düğmesi, köstekli saat gibi aksesuarlar ile ünik bir eser olan ve som altından 1923 yılında yaptırılan “Türkiye Cumhuriyet Reis-i Cumhuru Mustafa Kemal” baskılı Cumhurbaşkanlığı sembolik mührü sergilenmektedir. Mühür özel bir alarm sistemi ile korunmaktadır. İSMET İNÖNÜ ODASI : Müze girişinin sağındaki ikinci odadır. Bu odada, panolarda II. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’ye ait İnönü Vakfı tarafından müzeye bağışlanan kıyafetler ve özel eşyalar ile Lozan Barış Antlaşması’nın sonucu İsmet İnönü’ye verilen hatıra madalyası sergilenmektedir. CELAL BAYAR ODASI : Müze girişinin sağındaki üçüncü odadır. Bu odada, panolarda III. Cumhurbaşkanı Celal Bayar’ın hayatı kronolojik ve fotoğraf destekli anlatılmaktadır. Vitrinlerde Celal Bayar Vakfı tarafından müzeye bağışlanan Celal Bayar’a ait kıyafetler ile özel eşyaları sergilenmektedir. GENEL KURUL TOPLANTI SALONU: Müze girişinin karşısında yer alan bu salon 1924- 1960 yıllarında Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurul Toplantı Salonu olarak kullanılmış ve zaman zaman 600 milletvekili burada görev yapmıştır. Salonda yüz yıllık ahşap 116 adet sıra bulunmaktadır. Bu salonun ana giriş kapılarının ortasında Başkanlık kürsüsü, sağ ve sol üst köşelerde sefirler locası, sol tarafta ortada Cumhurbaşkanlığı Şeref Locası, salonun arka tarafında dinleyiciler ve basın locası yer almaktadır. Genel Kurul Salonu’nun tavanı, ortalarında sekiz kollu yıldızların yer aldığı ahşap panolarla kaplı olup, Selçuklu ve Osmanlı süsleme sanatlarından esinlenerek yapılmıştır. 1924- 1960 yıllarında bu salonda Atatürk İlke ve Devrimleri gerçekleştirilmiş, çağdaş yasalar çıkarılmış, önemli antlaşmalar yapılmış, çok partili sisteme geçiş sağlanmış ve Atatürk 15 - 27 Ekim 1927 tarihleri arasında 6 gün süre ile 36 saat 33 dakika süren “Büyük Nutuk”u burada okumuştur. Günümüz müzeciliğine uygun teşhir düzenlemesinin sağlanabilmesi, teşhire eğitici bir rol verilerek hareketlilik kazandırılması amacıyla toplantı salonunda Atatürk’ün kendi sesinden 1 Kasım 1936 “Meclis Açılış Konuşması” verilmektedir. MÜZENİN İKİNCİ KATI : Bu katta sırasıyla Başbakanlık çalışma Odası, Cumhurbaşkanlığı Çalışma Odası, Cumhurbaşkanlığı Kabul Salonu, Meclis Başkanlığı Odası ile İdare Amirleri ve Daire Müdürlüğü Odaları yer almaktadır.